BASA RINENGGA

Basa rinengga salah sawijine lelewaning basa (gaya bahasa) asil kaprigelan olah basa minangka sarana olah rasa, olah jiwa, lan olah karsa. Lelewaning basa bisa katitik saka pilihan tembung, pangrakite ukara lan wacana, sing tundhane bisa ndadekake tambah endah, nges, lan mentes.

Asile basa rinengga bisa wujud unen-unen sing kinandhut ing crita-crita lisan sing isih lestari satengahe masarakat Jawa lan tinggalan naskah-naskah karya sastra. Teks-teks kasusastran Jawa mau bisa awujud tembang utawa puisi lan teks-teks gancaran utawa prosa liyane, sing isine andharan ngenani maneka warna ilmu lan kawruh.  

Basa rinengga sing dadi underane rembug ing wulangan iki winates paribasan, bebasan, pepindhan, lan saloka.  

PARIBASAN 

Paribasan yaiku unen-unen sing ajeg panganggone, ngemu surasa wantah. Tuladhane kaya magkene: 

1. Kebat kliwat, gancang pincang, tegese tumindak kanthi kesusu asile ora bakal maremake.
2. Anak polah bapa kepradhah, tegese tingkah polahe anak dadi tanggungjawabe wong tuwane.
3. Adigang-adigung-adiguna, tegese ngendhelake kekuwatane, keluhurane, lan kepinterane.

BEBASAN

Bebasan: tegese unen-unen kang ajeg panganggone, duwe teges pepindhan, sing dipindhakake utawa dibandhingake kahanan lan ulah-kridhane manungsa. Tuladhane kaya mangkene.

1. Nglungguhi klasa gumelar, tegese mung kari nemu penake. 
2. Suduk gunting tatu loro, tegese tumindak ora bener pisan, njalari kapitunan rong warna.
3. Nututi layangan pedhot, tegese mburu barang sepele sing asile ora sumbut karo rekasane. 

SALOKA

Saloka ateges unen-unen kang ajeg panganggone, duwe teges pepindhan, sing dipindhakake utawa dibandhingake wonge. Tuladhane kaya mangkene.

1. Asu belang kalung wang, tegese wong asor nanging sugih bandha donya.
2. Cebol nggayuh lintang, tegese wong sekeng utawa mlarat duwe gegayuhan sing mokal kasembadan. 
3. Kacang ora ninggal lanjaran, tegese sipate anak ora beda adoh karo sipate wong tuwa.   

PEPINDHAN

Pepindhan: yaiku unen-unen sing duwe teges emper-emperan utawa irib-iriban, diumpamakake kanggo mbangetake, lumrahe nganggo tembung lir, pindha, kadya, kaya, lan liya-liyane. Tuladhane kaya mangkene. 

1. Ketiban ndaru, tegese beja banget.
2. Sumbare kaya bisa mutung wesi gligen, tegese kaya ora ana sing bisa ngalahake.
3. Srawunge kaya lenga karo banyu, tegese ora bisa rukun.  

Sugeng angudi ngelmu!